Data 17 września kojarzy się Polakom z rokiem 1939. Zdradzieckim nożem w plecy, wbitym Polakom przez Armię Czerwoną. Słusznie. Jednak 17 września to także inna data, bardzo pozytywna. To tego dnia, 17 września 1980 roku powstała Solidarność. Wielomilionowy ruch, który przyczynił się walnie do upadku komunizmu. 13 lat później, 17 września 1993 roku już wolną Polskę opuścili ostatni żołnierze Armii Czerwonej.
Data 17 września spina klamrami trzy wydarzenia. Zbrodnicze wejście Armii Czerwonej w roku 1939. Powołanie Solidarności w 1980. Wyjście z naszego kraju ostatnich żołnierzy sowieckich w 1993. Wszystkie daty się łączą.
Sowiecka okupacja, dyktatura, szczątkowa opozycja
Agresja ZSRR skutkowała tragedią Polaków na wschodnich terenach naszego kraju, utratę tych terenów. Co więcej, w roku 1944 i 1945 w ramach tzw. wyzwolenia władze z Kremla zafundowały Polsce kolejne dekady zniewolenia. W Polsce stacjonowały wojska Armii Czerwonej, a kolejne władze były marionetkami w rękach sowieckich przywódców. Opozycja istniała od początku. Zbrojnie z okupantem walczyli Żołnierze Wyklęci. Ośrodkiem politycznej opozycji było Polskie Stronnictwo Ludowe – ugodowe, ale dążące do demokratyzacji życia. Jego ludzie płacili za to ogromną cenę. Wreszcie ważnym ruchem oporu był Kościół. W okresie stalinowskim opór zbrojny i polityczny zostały zdławione, przez wiele lat został jedynie Kościół oraz marginalne ruchy opozycyjne. Środowiska niepodległościowe, np. ruchy katyńskie, skupiające dysydentów środowiska intelektualistów.
Powstanie Solidarności
Pod koniec lat 70-ych opozycja zaczęła się zmieniać. Powstały Komitet Obrony Robotników, Wolne Związki Zawodowe. Wybór Karola Wojtyły na papieża i pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w 1979 poruszyły ducha w narodzie. W tym samym roku powstała pierwsza oficjalna, niezwiązana z władzą partia. Konfederacja Polski Niepodległej, która domagała się w pełni niepodległej Polski. Rok 1980 był przełomowy. Latem wybuchły strajki w całym kraju. Najbardziej znane – na Wybrzeżu. 31 sierpnia przedstawiciele strajkujących z Lechem Wałęsą na czele oraz władz PRL podpisały Porozumienia Gdańskie, nazywane sierpniowymi. Ten dzień jest mylnie uważany za początek Solidarności. Tymczasem 30 sierpnia, a więc dzień wcześniej w Szczecinie protestujący podpisali z władzami Porozumienia Szczecińskie. Kilka dni później na Śląsku podpisano Porozumienia Katowickie. Zaś 17 września, 1980 roku w Gdańsku liderzy protestów zdecydowali, że ostatecznie powstanie jeden związek zawodowy. 10 listopada sąd zarejestrował Solidarność. Ruch zgromadził 10 milionów ludzi.
Transformacja reżimu i jego upadek
W grudniu 1981 była kontra władzy i stan wojenny. Jednak w 1989 władze komunistyczne dogadały się z częścią Solidarności. Zaplanowały transformację ustroju, by utrzymać się u steru ale podzielić władzą (i odpowiedzialnością) z opozycją. Kostki domina zostały już ruszone i nie dało się tego zatrzymać. 4 czerwca były częściowo wolne wybory (z haniebną dogrywką 18-go). W Senacie większość zdobyła opozycja. Z kolei w Sejmie Kontraktowym większość miała zagwarantowaną PZPR i partie satelickie, Stronnictwo Demokratycznie i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.
Prezydentem PRL został dyktator kraju, generał Wojciech Jaruzelski. Premierem początkowo miał zostać inny z generałów, nadzorca komunistycznej bezpieki, Czesław Kiszczak. Na szczęście Solidarność wtedy jeszcze zjednoczona (zgodne współdziałanie braci Kaczyńskich i Adama Michnika) przeprowadziła udaną szarżę polityczną. Obywatelski Klub Parlamentarny (ludzie Solidarności) zawarł koalicję z satelitami PZPR – ZSL i SD. Powstał rząd Tadeusza Mazowieckiego. Początkowo zasiadało w nim kilku komunistów, w tym dwaj generałowie – Czesław Kiszczak (szef MSW) oraz Florian Siwicki (szef MON).
Orzeł znów w koronie, likwidacja PRL
Pod koniec roku – 29 grudnia 1989 – Sejm uchwalił zmianę w Konstytucji, która weszła w życie 31 grudnia 1989. Państwo zmieniło nazwę – z Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolita Polska. Orzeł odzyskał koronę. W roku 1990 kolejne zmiany to przemianowanie Milicji Obywatelskiej na Policję. Wprowadzenie wyborów samorządowych. A jesienią odbyła się pierwsza kampania przed powszechnymi wyborami prezydenckimi. W drugiej turze Lech Wałęsa pokonał Stanisława Tymińskiego i został pierwszym wybranym w powszechnych wyborach prezydentem RP. 22 grudnia, w dniu zaprzysiężenia ostatni prezydent RP na uchodźstwie przekazał insygnia władzy Lechowi Wałęsie. 27 października 1991 roku Polacy pierwszy raz w pełni demokratycznie wybrali parlament – Sejm i Senat. Premier Jan Olszewski zaczął oficjalne starania o wejście Polski do NATO i EWG. Dopiero 17 września 1993 roku, za prezydentury Lecha Wałęsy i rządu Hanny Suchockiej z Polski wyszli ostatni rosyjscy żołnierze.
A więc data 17 września spina klamrą trzy wydarzenia – zbrodniczą napaść Sowietów na Polskę w 1939 roku. decyzję o powołaniu jednego związku zawodowego w 1980 roku. Wyjście z Polski ostatnich sowieckich żołnierzy.