Był kapelanem w powstaniu warszawskim, biskupem lubelskim, potem metropolitą warszawskim i gnieźnieńskim, prymasem Polski, liderem polskiego Kościoła w okresie PRL. Kardynał Stefan Wyszyński we wrześniu trafi na ołtarze.
Wszystko zaczęło się na Podlasiu. Na świat Stefan Wyszyński przyszedł 3 sierpnia 1901 roku w miejscowości Zuzele. W swoje 23 urodziny, 3 sierpnia 1924 roku w katedrze włocławskiej przyjął święcenia kapłańskie. W czasie II wojny światowej był kapelanem osób niewidomych w Laskach pod Warszawą, zaś w czasie powstania warszawskiego kapelanem Zgrupowania Armii Krajowej „Radosław”. 12 maja 1946 roku został biskupem lubelskim. 12 listopada 1948 roku papież Pius XII na konsystorzu w Rzymie mianował Stefana Wyszyńskiego arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i warszawskim, a tym samym prymasem Polski. Kardynałem ks. Stefan Wyszyński został w roku 1952. W okresie komunizmu wyłoniły się trzy główne nurty oporu wobec ówczesnych władz. Pierwszym była walka zbrojna prowadzona przez żołnierzy Armii Krajowej, Wolność i Niezawisłość, Narodowych Sił Zbrojnych, Batalionów Chłopskich. Walka ta miała szczególnie w końcowej fazie charakter straceńczy, choć warto pamiętać, że ludzie ci podjęli po prostu walkę z okupantem, wprowadzającym na terenie Polski zbrodniczy system komunistyczny. Płacili za to straszliwą cenę. Rolę opozycji politycznej próbowało pełnić Polskie Stronnictwo Ludowe. Jego liderzy również ponieśli straszną cenę, zostali spacyfikowani, a Stanisław Mikołajczyk, startując przeciwko Bolesławowi Bierutowi w wyniku fałszerstwa wybory przegrał, zaś jego polityka w pewnym sensie stanowiła dla władz listek figowy. Z kolei trzecim nurtem był opór duchowy, stawiany przez Kościół. Kościół, którym kierował właśnie prymas Wyszyński. Jego polityka wobec władz była nad wyraz pragmatyczna, ale pryncypialna. Odrzucał walkę zbrojną, którą uważał za samobójczą, zawarł z władzami komunistycznymi bardzo trudne do przyjęcia dla patriotów porozumienia, w którym odcinał się od walki podziemia. Z drugiej strony – pozwoliło to Kościołowi przetrwać. Jednocześnie w momencie, gdy władze komunistyczne same chciały wybierać biskupów, padły słynne słowa non possumus, po których prymas został na kilka lat uwięziony. Po gomułkowskiej odwilży wyszedł na wolność, a Kościół kierowany przez niego był ważnym ośrodkiem alternatywnym wobec władz. Jako lider Kościoła prymas Wyszyński napisał śluby jasnogórskie, wprowadził specyficzny rodzaj duchowości opartej o kult maryjny. Ważnym polem starcia między Kościołem a władzami były obchody 1000-lecia Chrztu Polski w 1966 roku, a także list do niemieckich biskupów ze słynnym zdaniem „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. W latach 50., 60., 70., ub. wieku był niekwestionowanym autorytetem polskiego i światowego Kościoła. Zmarł po ciężkiej chorobie, 28 maja 1981 roku w Warszawie.
Antoni Zankowicz